بررسی عوارض گاز اوزون در طبیعت
اوزون گازی است که از 3 اتم اکسیژن ساخته شده و در ارتفاعات جو شایع است. احتمالا تا به حال درباره خطرات این گاز برای زمین شنیدهاید. ما اوزون را اغلب با نام دود میشناسیم. این گاز هم در لایهای از جو به نام استراتوسفر و هم در نزدیکی سطح زمین یعنی پایینتر از
اوزون گازی است که از 3 اتم اکسیژن ساخته شده و در ارتفاعات جو شایع است. احتمالا تا به حال درباره خطرات این گاز برای زمین شنیدهاید. ما اوزون را اغلب با نام دود میشناسیم. این گاز هم در لایهای از جو به نام استراتوسفر و هم در نزدیکی سطح زمین یعنی پایینتر از جو، در لایهای به نام تروپوسفر یافت میشود. بسته به این که این گاز در کجا قرار دارد، اثرات آن متغیر است.
- اثرات مثبت: گاز اوزون موجود در استراتوسفر نقش پتویی دارد که از زمین در برابر تشعشعات مضر خورشید محافظت میکند و مانع از عبور آنها میشود. این پتو همان لایه اوزون است.
- اثرات منفی: اوزونی که در لایه تروپوسفر وجود دارد، برای سلامتی ما و به طور کلی زمین مضر است. واکنشهای شیمیایی، آلایندههای هوا، دود کارخانهها، اگزوز اتومبیل و دیگر گازهای گلخانهای در واکنش به نور خورشید، این گاز را تولید میکنند که بسیار سمی است.
در شرایط کنونی، اوزون مفیدی که در استراتوسفر وجود دارد، توسط فلوئوروکربنهای موجود در اتمسفر، در حال تخریب است. به همین دلیل مجمع عمومی سازمان ملل متحد در جهت آگاهسازی، 16 سپتامبر را به عنوان روز جهانی محافظت از لایه اوزون در نظر گرفته است. در این مقاله قصد داریم به صورت کاملتری عوارض این گاز برای زیست موجودات زنده را درک کنیم.
گاز اوزون چگونه ایجاد میشود؟
برای ایجاد این گاز، اکسیدهای نیتروژن، ترکیبات آلی فرار و نور خورشید لازم است. اکسید نیتروژن عمدتاً زمانی تولید میشود که سوختهای فسیلی مانند بنزین، نفت یا زغال سنگ با حرارت بالا میسوزند. ترکیبات عالی فرار، هم از طریق فعالیتهای انسانی مانند پالایش و استخراج مواد نفتی و هم از طریق فعالیتهای طبیعی نظیر آتشفشان تولید و منتشر میشوند.
عواملی مانند دما، شدت نور خورشید و مقدار آلایندهها، بر میزان تشکیل این گاز تاثیر زیادی دارند؛ بنابراین در روزهای گرم و آفتابی مناطق شهری و صنعتی، غلظت اوزون زمین به شدت افزایش مییابد.
عوارض گاز اوزون بر گیاهان
زمانی که سطح اوزون موجود در هوا بالا میرود، به بافت داخلی گیاهان آسیب میرساند. این گاز در فرایند فتوسنتز اختلال ایجاد کرده و میزان پردازش دی اکسید کربن برای تولید اکسیژن را کاهش میدهد. بهرهوری گیاهان در اثر تماس با اوزون کاهش مییابد و سلولها آسیب میبینند.
برای پاسخ به این وضعیت، گیاهان برگ و محصول بیشتری میدهند و در نتیجه ریشه و ساقهها ضعیفتر میشوند. این فرایند در بلندمدت از بین رفتن آنها و در نهایت خشکسالی را به دنبال دارد. افزایش سطح اوزون همچنین، عملکرد محصولات کشاورزی و رشد و بقای درختان را نیز تحت تاثیر قرار میدهد. بهم خوردن اکوسیستم و کم شدن غذای موجودات به دنبال خشکسالی، بسیاری از گونههای حساس را از بین میبرد. به این ترتیب چرخه طبیعت با مشکلی جدی روبهرو میشود.
یک مطالعه اخیر پیشبینی کرده که تا سال 2050 تولید گندم 13 درصد، سویا تا 28 درصد و ذرت 43 درصد به دلیل افزایش دما و گاز اوزون کاهش مییابد. این اتفاق امنیت غذایی آینده را تهدید میکند.
عوارض گاز اوزون برای انسان
تنفس اوزون خصوصا در روزهای گرم تابستان میتواند بر سلامت انسان تاثیرات منفی داشته باشد. دانیل جاکوبز، استاد شیمی دانشگاه هاروارد که اوزون، آلودگی هوا و متان را مطالعه میکند، میگوید: «اگر با گرم شدن آب و هوا، در شرایط آلوده قرار بگیرید، اوزون بیشتری دریافت خواهید کرد.» این اتفاق سه دلیل دارد:
- رکود و تجمع هوای آلوده بیشتر است.
- واکنشهایی که باعث ایجاد اوزون میشوند با گرمتر شدن، سریعتر اتفاق میافتند.
- اکسید نیتروژن در دماهای گرمتر، عمر طولانیتری دارد.
استنشاق این گاز بیشتر بر روی مجاری تنفسی تاثیرگذار است؛ بنابراین ممکن است وضعیت بیماریهایی مانند برونشیت و آسم را وخیمتر سازد. مواجهه مکرر با این گاز، عملکرد ریه را مختل میکند. اوزون در دوزهای بالا نفوذپذیری سلولهای ریه را افزایش داده و آنها را در برابر سموم و میکروبها در شرایط آسیبپذیرتری قرار میدهد. بیشترین افرادی که در خطر عوارض این گاز هستند، کودکان میباشند؛ زیرا ریههای آنها در حال رشد است.
اوزون ماهیچههای مجاری تنفسی را منقبض میکند و با این اتفاق، هوا در قفسه سینه حبس میشود؛ در نتیجه احساس تنگی نفس به فرد دست میدهد. اصلیترین اثرات این گاز به شرح زیر است:
- سرفه و گلو درد یا خارش را به همراه دارد.
- تنفس عمیق و شدید را دشوار میکند و هنگام نفس عمیق باعث درد در قفسه سینه میشود.
- ریهها را بیشتر مستعد عفونت میکند.
- بیماریهای ریوی مانند آمفیزم و برونشیت مزمن را تشدید میکند.
- تعداد دفعات حملات آسم را افزایش میدهد.
این علائم ممکن است در افراد سالم هم مشاهده شوند، اما در افراد مبتلا به بیماریهای ریوی شدت بیشتری دارند.
چند واقعیت درباره گاز اوزون
- گازی سمی، اکسیدکننده و ضدعفونیکنندهای قوی است.
- اوزون خالص تقریبا آبی رنگ است اما هنگام اختلاط با هوا بیرنگ میشود.
- گاز بسیار واکنشپذیری است و بیشتر فلزات را خورده و به اکثر پلاستیکها آسیب میرساند.
- اصلیترین تولیدکنندگان این گاز چین، هند و کشورهای جنوب شرق آسیا هستند.
خاصیت پاککنندگی گاز اوزون
از اوزون به طور گسترده در تصفیه آب استفاده میشود. خواص این گاز در آب، با خواص آن در هوا کاملا متفاوت است. غلظت بالای اوزون در هوا، زمانی که افراد در آن حضور ندارند، برای کمک به رفع آلودگی یک فضا از آلایندهها و بوهای شیمیایی یا بیولوژیکی خاص استفاده میشود. اگرچه ممکن است غلظت بالای آن در این موقعیتها مناسب باشد، اما باید شرایط، به اندازه کافی کنترل شود تا هیچ شخص یا حیوان خانگی در معرض تماس قرار نگیرد.
راههای کاهش عوارض گاز اوزون
کاهش عوارض گاز اوزون تنها با پیشگیری از تولید و انتشار بیشتر آن عملی خواهد شد. به دنبال این هدف، دولتها و سازمانهای بینالمللی اقدامات متعددی انجام دادهاند. در ادامه با برخی از آنها آشنا میشویم:
- قانون هوای پاک آمریکا: بر اساس این قانون که توسط سازمان حفاظت محیطزیست ایالات متحده وضع شده، محدودیتهایی برای میزان انتشار اکسیدهای نیتروژن و مواد عالی فرار توسط وسایل نقلیه و سایتهای صنعتی تنظیم شده است.
- پیمانهای بینالمللی: پروتکل 1987 مونترال یکی از موفقترین اقدامات بینالمللی زیستمحیطی است که به طور اختصاصی جهت حفاظت از لایه اوزون طراحی شده و به دنبال حذف تدریجی مواد شیمیایی صنعتی میباشد.
- بهبود استانداردهای خودرو: بسیاری از کشورها، استانداردهای سختگیرانهای جهت کنترل انتشار مواد تشکیلدهنده گاز اوزون (اکسیدهای نیتروژن) توسط وسایل نقلیه تعیین کردهاند. آنها همچنین تلاشهایی برای تشویق مردم به استفاده از خودروهای هیبریدی داشتهاند.
در نهایت باید اشاره کرد که کاهش عوارض این گاز خطرناک، نیازمند ترکیبی از اقدامات در سطح فردی و دولتی است. در کنار تصمیمگیریهای کلان، تغییر الگوی زندگی مردم و روی آوردن به فناوریهای پاک میتواند نقش بسیار موثری داشته باشد.
برچسب ها :
ناموجود- نظرات ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
- نظراتی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- نظراتی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نخواهد شد.
ارسال نظر شما
مجموع نظرات : 0 در انتظار بررسی : 0 انتشار یافته : 0